SORGU MELEKLERİ: MÜNKER VE NEKİR
Kabir sorgusu konusunu incelerken öncelikle bu sorgulamayı yapacağı söylenen melekler hakkında kısaca bilgi vermek gerekmektedir.Sorgu meleklerine isim olarak verilen münker ve nekîr kelimelerinin kökeni hakkında bazı açıklamalar yapmakta fayda var.
a)Nekr/Nekira Kelimesinin Anlamı ve Kur’an’daki Kullanımı
Münker Ve nekîr kelimeleri n-k-r kökündendir ve lügatta “çirkin gösterilmiş,çok çirkin,tiksinilen” anlamlarına gelmektedir.Bu iki kelime Kur’an’da değişik kalıplarda ve anlamlarda kullanılmaktadır.Söz konusu kullanımların hemen hepsinde “çirkinlik,azap,kötü”gibi anlamlar mevcuttur.Şimdi bu kullanımlara ait örnekler vermek istiyoruz.
1.Fiil olarak nekira,”yadırgamak,çekinmek,düşünülmeyen bir şeyin kalbe doğması-ki bu haliyle ilgili kelime bir tür cehalet-“ anlamına gelmektedir.”(Isfehani,age,.823;İbni Manzur,age,VI,4539-4540)
İlgili ayetin meali:
“Ellerini yemeğe uzatmadıklarını görünce,onları yadırgadı ve onlardan dolayı içine bir korku düştü..”
Bu ayetteki konu,Hz. İbrahim’in kendisine gelen melekleri tanımayıp onları yadırgaması ile ilgilidir.İşte ayette bu anlamdaki kelime nekira fiilidir.
II.Aynı kökten dört harfli kalıptaki enkera/yünkiru fiili,”tanımamak,inkar etmek,korkup kaçmak,dehşete kapılmak,çekinmek,sakınmak,beğenmemek” şeklinde anlamlar vermektedir.Bu anlamdaki örneklerden birisi şöyledir.(Mealen)
“Allah size ayetlerini gösteriyor.Şimdi,Alah’ın ayetlerinden hangisini inkar ediyorsunuz?”(Mü’min 40/81-ayrıca,Ra’d 13/36;Nahl 16/83)
Yine dört harfli olarak,ancak münkirûn veya münkira kalıplarında da “inkar ediciler” anlamını vermektedir.(Yusuf 12/58;Nahl 16/22;Enbiya 21/50;Mü’minûn 23/69)
III.Aynı kökten gelen nekkirû emri “değiştirmek” demektir.
Mealen:
“Onun tahtını değiştirin;bakalım tanıyacak mı,yoksa tanımayanlar arasında mı olacak?”(Neml 27/41)
Buradaki konu Belkıs’ın tahtının değiştirilmesiyle ilgilidir ve kullanılan kelime de nekkirû emridir.
IV. İsim olarak nükr ve nükür kelimeleri,”dehşetli,belalı,çirkin,kötü,bilinmeyen zor iş,felaket” anlamlarına gelmektedir.(Isfehani,age,s.824) Nükr şeklindeki kullanımlardan bir tanesi Kehf/1874’tedir:
“Yine yürüdüler.Nihayet bir erkek çocuğa rastladıklarında(melek) hemen onu öldürdü.(Musa) dedi ki:Tertemiz bir canı,bir can karşılığı olmaksızın(kimseyi öldürmediği halde)katlettin ha!Gerçekten sen çok kötü/fena bir şey yaptın.”
Buradaki konu,Hz. Musa’nın bir melekle yaptığı bilgilendirme yolculuğunda*meleğin bir çocuğu öldürmesi olayıdır.Hz. Musa,melek çocuğu öldürünce onun için bu kelimeyi kullanmıştır;yani meleğin bu öldürme işinin ‘eşi benzeri olmayan.tarif edilemeyecek kadar kötü’ olduğunu ifade etmek için konuşmasında nükr sözcüğüne yer vermiştir.(Benzer bir anlamda kullanım için bk.Kamer 54/6)
Bu konuda başka örnekler de vardır:Kehf 18/87 ve Talak 65/8’de yine aynı kelime,azap kelimesinin sıfatı olarak ve’ şiddetli,kötü,çetin’ anlamlarında kullanılmıştır.Ayrıca nükr kelimesinin münker anlamında ve ‘şiddetli iş’lerin sıfatı olarak kullanıldığı da ifade edilmektedir.(bk. Ebu Aburrahman el-Ferahidi Halil b. Ahmed,Kitabü’l- ayn,Beyrut,1988,V,355)
V.İsm-i tafdil,mübalağa veya abartı sığasındaki enker kelimesi,’en çirkin,en kötü’ anlamına gelmekte ve sadece Lokman 31/19’da kullanılmaktadır.
VI.Nekîr kelimesinin Kur’an’daki kullanımlarında ‘inkar etmek’ anlamı da söz konusudur.
Mealen:
“Allah’tan,geri çevrilmesi imkansız bir gün gelmezden önce Rabbinize uyun.Çünkü o gün,hiç biriniz sığınacak yer bulamazsınız,itiraz da edemezsiniz..”(Şura 42/47)
Buradaki nekîr kelimesi,’inkar eden,inkara kalkışan’ anlamın gelmektedir.Yine bu kelime Kur’an’da ‘azap etmek,ceza vermek’ anlamlarında kullanılmaktadır.(örnek için bk.Hacc 22/44;Sebe 34/45;Fatır 35/26;Mülk 67/18)
VII.İsm-i mef’ul olarak gelen münker de ‘kötü,sağlam aklın çirkin saydığı,dinin reddettiği,benimsemediği şey’ anlamlarına gelmektedir.Buna örnek olarak Maide 5/79.ayeti verebiliriz:
“Onlar,işledikleri kötülükten,birbirini vazgeçirmeyle çalışmazlardı.And olsun,yaptıkları ne kötüdür!” Ayetteki ilgili kelime eliflamsız olarak münker şeklinde nekra gelmiştir.
Benzer bur kullanım Mücadele 58/2’de söz konusudur:
Eliflam takısıyla el-münker kelimesi,’salim bir aklın çirkinliğine hükmettiği ve dinin de çirkin saydığı her fiil”(Isfehani,age,s.823) anlamıyla Kur’an’da Ma’ruf kelimesinin karşıtı olarak da kullanılmaktadır.Ma’ruf,’iyi,hayırlı,yararlı,yapılması dinen emredilen şey’ler anlamını ifade ederken,münker de ‘kötü,çirkin,yasak’ anlamlarına gelmektedir:
“Mümin erkeklerle mümin kadınlar da birbirlerinin dostudurlar.Onlar iyiliği emrederler,kötülükten alıkorlar.”(Tevbe 9/71) el-münker kelimesinin bu anlamıyla ilgili olarak Kur’an’da pek çok kullanım örneği vardır.(Al-i İmran 3/104;110,114;A’raf 7/157;Tevbe 9/67 vd..)
VIII. Münker kelimesinin çoğulu olarak kullanılan ve bizce kabul edenleri tarafından kabirdeki sorgu meleklerine bu ismin verilmesine anlam olarak destek kabul edilebilecek münkerûn kelimesine de Kur’an’da yer verilmektedir:
“Lut onlara,’Hakikaten siz,tanımayan kimselersiniz.”dedi.(Hicr 15/62)
Buradaki konu,Hz. Lut’un,kavmini helak için gelen melekleri tanıyamamasıdır.Hz.Lut,melekler için korku manasını kapsayan ‘tanıyamama,çekinme’ anlamlarını da içeren bu kelimeyi kullanmıştır.Benzer bir ifade,Hz. İbrahim tarafından yine meleklere yönelik olarak kavmun münkerûn şeklinde yer almaktadır.
Sorgu meleklerine verilen ve n-k-r kökünden türetilen münker ve nekîr isimlerinin Kur’an’da 37 ayetteki bütün kullanımlarında örneklerini bu şekilde ele almaya çalıştık.Gördük ki bu kelime ve değişik kalıplarının hiç birisinde bunlar meleklerin adı veya sıfatı olarak kullanılmamışlardır.Bu haliyle kabir sorgusunu yapacağına inanılan meleklerin isminin Kur’an’da yer almadığı son derece açık bir gerçektir.
Bu açıklamalardan sonra,şimdi de sorgu meleklerine neden bu ismin verildiği konusuna değinmek istiyoruz.
(Gelecek bölüm: Sorgu Meleklerine Münker-Nekîr Denmesinin Muhtemel Gerekçeleri)
*Kehf Suresinin 65-82. ayetleri arasında yer alan ve Hz. Musa ile birlikte yolculuk yaptığı arkadaşı İslam kültüründe genellikle Hızır diye isimlendirilmesine rağmen bu konuda yaptığımız bir araştırmada söz konusu kişinin Hızır adında bir insan değil de bir melek olduğu ortayla konulmuştur.(bk.Mehmet Okuyan,Kur’an’da Gizemli Bir yolculuğun Kıssası”.Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi,sayı:XIII,İstanbul,2004)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder